Port ႏွင့္ Harbour ေ၀ါဟာရႏွစ္ခုကို ျမန္မာျပန္ဆိုရာတြင္ အလြယ္တကူဆိပ္ကမ္းဟု ေရးသားေလ့ရွိၾကသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ Pearl Authority ကို ဆိပ္ကမ္း အာဏာပိုင္အဖြဲ ့ဟုလည္းေကာင္း ေခၚဆိုျခင္းမ်ိဳးျဖစ္သည္။ အမွန္တကယ္အားျဖင့္ Port ႏွင့္ Harbour စကားလံုးႏွစ္ခုမွာ ေရာေထြးေနလ်က္ရွိသျဖင့္ ဆိပ္ကမ္းဟု ျမန္မာမႈျပဳျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုနည္းတူ Terminal ဟူေသာ ေ၀ါဟာရမွာလည္း သံုးႏႈန္းသည့္ ေနရာသဘာ၀အရ ေရာေထြးေနလ်က္ရွိသည္။
ဥပမာ Airport Terminal ကို ေလဆိပ္၊ခရီးသည္နားေနေဆာင္ဟု အမ်ားကသိၾကေသာ္လည္း ဆိပ္ကမ္းရွိ Terminal မွာ ခရီးသည္နားခိုရန္ေနရာမဟုတ္သည္ကို ေတြ ့ရွိၾကရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ Port,Harbour ႏွင့္ Terminal တို႔၏ ျခားနားခ်က္ကို ေဖာ္ျပျခင္းမျပဳမီ ၄င္းတို႔တခုျခင္းစီအေပၚအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ကို ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္ -
✅ Harbour (ဆိပ္ကမ္း)
----------------------
Harbour (ဆိပ္ကမ္း) ဆိုသည္မွာ ပင္လယ္ကမ္းရုိးတမ္း (သို႔မဟုတ္) ျမစ္ကမ္းေပၚရွိေရျပင္ႏွင့္ ကုန္းေျမထိေတြ႕ဆက္စပ္ေနသည့္ ေနရာတစ္ေနရာျဖစ္ျပီး အဆိုပါေနရာကို သဘာ၀အတားအဆီးမ်ား (ဥပမာ ကုန္းေျမ၊ ေက်ာက္ေဆာင္စသည္) သို႔မဟုတ္ လူတို႔ဖန္တီးျပဳလုပ္ထားေသာ အတားအဆီးမ်ား (ဥပမာ ေရကာတံတိုင္း၊ တာတမံစသည္) ကာဆီးထားရွိကာ ဆိုးရြားေသာရာသီဥတု (ေလဒဏ္၊ လိႈင္းဒဏ္)မွ ေလွႏွင့္သေဘၤာမ်ားကို အကာအကြယ္ေပးထားႏိုင္ေသာ ေနရာကိုေခၚဆိုပါသည္။
ေလွ၊ သေဘၤာမ်ားအေနျဖင့္ ျပင္းထန္သည့္ ရာသီဥတုဒဏ္မွလြတ္ကင္းရာ Harbour တြင္ ေက်ာက္ခ်ရပ္နားထားကာ ေဘးအႏၱရာယ္ကိုေရွာင္ရွားႏိုင္သည့္ျပင္ ခရီးသည္ႏွင့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားကိုလည္း အတင္၊ အခ်ျပဳလုပ္ႏိုင္သည့္ေနရာျဖစ္သည္။ Harbour တြင္ သဘာ၀အေလ်ာက္ျဖစ္ေပၚသည့္ Natural harbour ႏွင့္ လူတို႔ဖန္တီးျပဳလုပ္ထားေသာ Artificial harbour ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိႏိုင္သည္။ လူဖန္တီးသည့္ Artificial harbour မ်ားမွာ သေဘၤာမ်ား၀င္ႏိုင္၊ ထြက္ႏိုင္၊ တစ္စီးႏွင့္တစ္စီး ေရွာင္ကြင္းေမာင္းႏွင္ႏိုင္မည့္ ေရစူးအနက္ရွိေရျပင္ကို ေရကာတံတိုင္း၊ ကြန္ကရစ္တာတမံစသည္တို႔ျဖင့္ လိႈင္းဒဏ္၊ ေလဒဏ္အကာအကြယ္ရရွိရန္ ဖန္တီးေပးထားျခင္းျဖစ္သည္။
✅ Port (ဆိပ္ကမ္း/ သေဘၤာဆိပ္)
----------------------------------
Port (သေဘၤာဆိပ္) ဆိုသည္မွာ ပင္လယ္ကမ္းရိုးတန္း (သို႔မဟုတ္) ျမစ္ကမ္းေပၚတြင္ ကုန္းေျမႏွင့္ေရျပင္ေပၚခြလ်က္ လူဖန္တီးျပဳလုပ္ထားသည့္ ေနရာတစ္ခုျဖစ္ျပီး ေလွႏွင့္သေဘၤာမ်ား ခရီးသည္ႏွင့္ ကုန္စည္ပစၥည္းမ်ား အတင္၊ အခ်ျပဳလုပ္ႏိုင္သည့္ ေနရာျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ Port ဆိုသည္မွာ ခရီးသည္ပို႔ေဆာင္ေရး၊ ကုန္စည္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးအတြက္ သေဘၤာမ်ားကုန္တင္၊ ကုန္ခ်ျပဳလုပ္ႏိုင္ရန္ ဖန္တီးျပဳလုပ္ထားေသာ ေနရာပင္ျဖစ္သည္။
✅ Terminal (ကုန္တင္၊ ခ်ဆိပ္ခံ)
----------------------------------
Terminal (ကုန္တင္၊ ခ်ဆိပ္ခံ) ဆိုသည္မွာ Port (သေဘၤာဆိပ္)အတြင္းရွိ လူတို႔ဖန္တီးျပဳလုပ္ထားေသာ ကုန္စည္ပစၥည္းမ်ား အတင္၊ အခ်ျပဳလုပ္သည့္ ေနရာပင္ျဖစ္သည္။ Port အတြင္းတြင္ ကုန္ပစၥည္းအမ်ိဳးအစားအလိုက္ သီးသန္႔ထားရွိ ေဆာင္ရြက္ၾကေသာ ကုန္တင္၊ ကုန္ခ်ဆိပ္ခံ (Terminals) မ်ားရွိၾကသည္။
(ဥပမာအားျဖင့္ Container Terminals, Bulk Cargo Terminals, Oil & gas Terminals စသည္ျဖင့္ သီးသန္႔ Terminals မ်ားရွိတတ္သည္)။ Terminal တစ္ခုခ်င္းစီတြင္ သေဘၤာမ်ား ၾကိဳးခ်ီရပ္နားထားႏိုင္သည့္ berth မ်ား အမ်ားအျပားရွိေလ့ရွိသည္။ ပင္လယ္ေရေၾကာင္းကုန္သြယ္မႈတြင္ အမ်ားအားျဖင့္ ကုန္တင္၊ ကုန္ခ်ဆိပ္ခံ (Terminal) မ်ားကို ကုန္တင္၊ ကုန္ခ်လုပ္ငန္းမ်ား အေႏွာင့္အယွက္မရွိ လုပ္ငန္းသြက္လက္ျမန္ဆန္ေရးအတြက္ သေဘၤာဆိပ္ (Port) ၏ လူရႈပ္ေထြးေသာ အျခားေနရာမ်ားႏွင့္ သီးျခားကင္းလြတ္သည့္ေနရာတြင္ ထားရွိေလ့ရွိသည္။
✅ Differences (ျခားနားခ်က္မ်ား)
----------------------------------
Harbour (ဆိပ္ကမ္း)၊ Port (သေဘၤာဆိပ္)ႏွင့္ Terminal (ကုန္တင္၊ ကုန္ခ်ဆိပ္ခံ) ဟူေသာေ၀ါဟာရ ၃ခုတြင္ Terminal မွာ port အတြင္းရွိ ကုန္တင္ကုန္ခ်ျပဳလုပ္သည့္ ဆိပ္ခံမ်ားသာျဖစ္၍ သိသာကြဲျပားေသာ္လည္း Harbour ႏွင့္ Port မွာ မ်ားစြာကြဲျပားမႈမရွိပဲ ေရာေထြးေနေလ့ရွိသည္။ ထိုေနရာတြင္ Port ကို Harbour ႏွင့္ ကြဲျပားေစရန္ သေဘၤာဆိပ္ဟု သံုးစြဲထားျခင္းမွ်သာျဖစ္ျပီး ဆိပ္ကမ္း၊ သေဘၤာဆိပ္ မိမိႏွစ္သက္ရာ သံုးစြဲႏိုင္ပါသည္။ Harbour ႏွင့္ Port ျခားနားခ်က္မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္။ Harbour မွာ ေလွ၊ သေဘၤာမ်ား ျပင္းထန္သည့္ရာသီဥတုဒဏ္မွ အကာအကြယ္ယူရန္ (သို႔မဟုတ္) နားခိုရန္ေနရာျဖစ္ျပီး Port မွာ သေဘၤာမ်ား ခရီးသည္ႏွင့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ား အတင္အခ်ျပဳလုပ္ရန္ ဖန္တီးထားေသာေနရာျဖစ္သည္။
Harbour မ်ားမွာလည္း လိႈင္းဒဏ္၊ ေလဒဏ္မွ အကာအကြယ္ယူရန္သာမက ခရီးသည္ႏွင့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ား အတင္၊ အခ်ျပဳလုပ္ႏိုင္သျဖင့္ Harbour မ်ားတြင္ ၀င္ေငြရႏိုင္ေသာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား (ခရီးသည္ႏွင့္ ကုန္ပစၥည္းအတင္၊ အခ်) ျပဳလုပ္ပါက Port ဟုသတ္မွတ္ႏိုင္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ Ports တိုင္းသည္ Harbour ျဖစ္ေသာ္လည္း Harbour တိုင္းသည္ Port မဟုတ္ေပ။ Ports မ်ားတြင္ ေရေၾကာင္းကုန္သြယ္မႈအတြက္ ကုန္တင္၊ ကုန္ခ်လုပ္ငန္းဆိုင္ရာ၀န္ေဆာင္မႈမ်ား၊ ကုန္ပစၥည္းထိန္းသိမ္းသည့္ သိုေလွာင္ရုံမ်ား၊ ပို႔ေဆာင္ေရးဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းမ်ားသာမက စားေသာက္ဆိုင္မ်ား၊ အေရာင္းဆိုင္မ်ားစသည္ျဖင့္ လူလုပ္အေဆာက္အအံုမ်ား အမ်ားအျပားရွိႏိုင္သသို႔ရာတြင္ Harbour မ်ားမွာ Port မ်ားကဲ့သို႔ ရွိခ်င္မွ ရွိမည္ျဖစ္သည္။ Harbour မ်ားမွာ သဘာ၀အေလ်ာက္ျဖစ္ေပၚေနသည့္ (Natural harbour) မ်ားရွိေသာ္လည္း Port မွာမူ ကုန္သြယ္ေရေၾကာင္းလုပ္ငန္းအတြက္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ လူတို႔ဖန္တီးျပဳလုပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။
Source : Super Light Logistics
